درد پاشنه پا
درد پاشنه پا یکی از مشکلات شایعی است که می‌تواند دلایل بسیاری داشته باشد. اگر چه گاهی اوقات درد پاشنه پا می‌تواند ناشی از یک بیماری سیستمیک (درگیر کننده نقاط مختلف بدن) مانند آرتریت روماتوئید (روماتیسم مفصلی) یا نقرس باشد، اما معمولاً این درد یک عارضه موضعی است که تنها مچ پا را درگیر می‌کند.
اگر درد پاشنه پا دارید که با گذشت چند روز خوب نشده ، حتماً باید به یک متخصص طب فیزیکی و توان‌بخشی مراجعه کنید.
شایع‌ترین دلایل موضعی درد پاشنه پا عبارتند از:
فاسئیت پلانتار
فاسئیت پلانتار التهاب درد غلاف کف پا است، که یک نوار فیبری از بافت می‌باشد که در کف پا قرار داشته و به حمایت از قوس کف پا کمک می‌کند. فاسئیت پلانتار زمانی رخ می‌دهد که غلاف کف پا تحت فشار یا بار بیش از حدی قرار بگیرد. این باعث می‌شود پارگی‌های کوچکی در فیبرهای غلاف ایجاد شود، خصوصاً در محل اتصال غلاف به استخوان پاشنه.
هر کسی ممکن است به فاسئیت پلانتار دچار شود، اما این عارضه در میان این گروه از افراد شایع‌تر است: مبتلایان به دیابت، افراد چاق، زنان باردار، دوندگان، والیبالیست‌ها، تنیس‌بازها و کسانی که ورزش‌های استپ آیروبیک و بالا رفتن از پله را انجام می‌دهند. همچنین هل دادن و جابجا کردن وسائل بزرگ یا اثاثیه منزل، یا پوشیدن کفش‌های فرسوده یا بدساخت نیز می‌تواند شما را دچار فاسئیت پلانتار کند.
ورزشکاران نیز ممکن است بعد از یک دوره تمرینات شدید به فاسئیت پلانتار دچار شوند، خصوصاً دوندگانی که به خود فشار می‌آورند تا مسافت‌های طولانی‌تر را بدوند. افراد مبتلا به صافی کف پا بیش از سایرین در خطر ابتلا به این عارضه هستند.
خار پاشنه
خار پاشنه عبارت است از رشد غیرطبیعی یک استخوان در ناحیه اتصال غلاف کف پا به استخوان پاشنه. دلیل بروز درد خار پاشنه پا کشیدگی طولانی مدت غلاف کف پا و عضلات مچ پا است که خصوصاً در افراد چاق، دوندگان یا دوندگانِ دوِ آهسته (جاگینگ) رخ می‌دهد.خارپاشنه یک علت درد پاشنه پا می باشد.
در اینجا نیز مانند عارضه فاسئیت پلانتار، استفاده از کفش‌های فرسوده، تنگ یا گشاد و یا بدساخت مشکل را بدتر می‌کند. گاهی اوقات خار پاشنه‌ای که وجود آن در عکس‌های رادیولوژی نیز تأیید می‌شود علت درد پاشنه پا نیست. در واقع، این عارضه در واکنش به فاسئیت پلانتار بروز می‌کند.
آپوفیزیت کالکانه
در این عارضه، مرکز استخوان پاشنه پا، در نتیجه پوشیدن کفش‌های نو یا افزایش فعالیت‌های ورزشی، دردناک می‌شود. این درد در پشت پاشنه پا رخ می‌دهد، نه در کف آن. این عارضه یکی از دلایل نسبتاً شایع درد در کودکان فعال و در حال رشد بین 8 تا 14 سال است. اگر چه تقریباً هر کودکی می‌تواند به آپوفیزیت کالکانه دچار شود، اما کودکانی که در ورزش‌هایی شرکت می‌کنند که در آن‌ها نیاز زیادی به پریدن است بیش از همه در خطر ابتلا به این عارضه هستند.
بورسیت
بورسیت به معنی التهاب بورس است که کیسه‌ای است که در اطراف بسیاری از مفاصل بدن وجود داشته و به تاندون‌ها و عضلات اجازه می‌دهد که در هنگام حرکت مفصل به راحتی حرکت کنند. بورسیت می‌تواند باعث درد در پشت و کف پاشنه پا شود. در بعضی موارد، بورسیت پاشنه پا به برخی مشکلات ساختاری مچ پا مربوط می‌شود که باعث غیرطبیعی شدن راه رفتن می‌شوند. در موارد دیگر، پوشیدن کفش‌هایی که پاشنه آن‌ها به اندازه کافی نرم نیست می‌تواند باعث بروز بورسیت شود.
ضربه کفش پاشنه بلند
این عارضه که نام پزشکی آن اگزوستوز پشت پاشنه است، عبارت است از رشد غیرطبیعی یک زائده استخوانی در پشت پاشنه پا. این عارضه بیشتر در میان زنان جوانی شایع است که به دلیل فشارهای ناشی از کفش‌های پاشنه بلند، مدت زیادی دچار بورسیت بوده‌اند.
کبودی‌های موضعی
پاشنه پا نیز مانند سایر بخش‌های پا، در حوادث ضربه خورده و دچار کبودی می‌شود. عموماً، این حالت به شکل یک کبودی سنگ رخ می‌دهد که یک آسیب ضربه‌ایِ ناشی از قدم گذاشتن بر روی یک جسم تیز در حین راه رفتن با پای برهنه است.
تاندونیت آشیل
در اکثر موارد، تاندونیت آشیل (التهاب تاندون آشیل) به دلیل استفاده بیش از حد از تاندون آشیل، خصوصاً از طریق پریدن خیلی زیاد در طول فعالیت‌های ورزشی، رخ می‌دهد. البته، تاندونیت آشیل می‌تواند به دلیل پوشیدن کفش‌های نامناسبی که بخش بالایی پشت آن‌ها تاندون آشیل را می‌گیرد نیز رخ می‌دهد. گاهی اوقات هم، این عارضه به دلیل وجود یک بیماری التهابی مانند اسپوندیلیت انکیلوزان (که به آن اسپوندیل آرتریت محوری نیز گفته می‌شود)، آرتریت واکنشی، نقرس یا آرتریت روماتوئید رخ می‌دهد.
گیر افتادن عصب
فشرده شدن یک عصب کوچک (شاخه‌ای از عصب پلانتار خارجی) می‌تواند باعث درد، بی‌حسی یا سوزش در ناحیه پاشنه پا شود. در بسیاری از موارد، این فشردگی عصب ناشی از پیچ خوردگی، شکستگی یا تورم سیاهرگ نزدیک پاشنه پا است.
تشخیص
پس از آنکه علائم مچ پایتان را توضیح دادید، پزشک از شما خواهد خواست جزئیات بیشتری را در مورد درد، تاریخچه پزشکی و سبک زندگی‌تان در اختیار او قرار دهید.
معاینه پزشک شامل موارد زیر خواهد بود:
ارزیابی راه رفتن: پزشک از شما خواهد خواست که پا برهنه بایستید و راه بروید تا بتواند حرکت مچ پایتان را در حال راه رفتن ارزیابی کند.
بررسی مچ پاها: پزشک مچ پاهایتان را از لحاظ هرگونه تفاوتی با یکدیگر مقایسه می‌کند. سپس او مچ پای دردناکتان را از لحاظ وجود هرگونه نشانه‌ای از حساسیت به لمس، تورم، تغییر رنگ، ضعف عضله و کاهش دامنه حرکت بررسی می‌کند.
معاینه عصبی: اعصاب و عضلات از طریق چک کردن قدرت، حساسیت و رفلکس‌ها، ارزیابی می‌شوند.
ممکن است که پزشک علاوه بر معاینه شما کفش‌هایتان را نیز بررسی کند. وجود نشانه‌هایی از ساییدگی‌های بیش از حد در بعضی بخش‌های به خصوص از کفش اطلاعات باارزشی را در مورد مشکلات راه رفتن و هرگونه ضعف در هم‌ترازی استخوان‌ها برای پزشک فراهم می‌کند. بسته به نتایج معاینه فیزیکی، ممکن است به عکس رادیولوژی یا سایر تست‌های تشخیصی برای درد پاشنه پا نیاز داشته باشید.
درمان
اگر چه نحوه درمان به دلیل واقعی درد پاشنه پا بستگی دارد، با این حال اکثر افراد به درمان‌های عصبی محافظه‌کارانه پاسخ می‌دهند. برای مثال، دست کم 90% از افراد مبتلا به فاسئیت پلانتار طی 6 تا 8 هفته درمان‌های محافظه‌کارانه، یا درمان محافظه‌کارانه و به دنبال آن 6 تا 8 هفته استفاده از اسپلینت‌های شبانه، بهبود می‌یابند. کمتر از 5% از افراد مبتلا به فاسئیت پلانتار به عمل جراحی نیاز پیدا می‌کنند.
نحوه درمان درد پاشنه پا به علت درد پاشنه پا بستگی دارد:
فاسئیت پلانتار: اکثر پزشکان برای این عارضه یک برنامه شش تا هشت هفته‌ای درمان محافظه‌کارانه شامل کنار گذاشتن موقت ورزش‌هایی که باعث بروز این مشکل در مچ پا می‌شوند، تمرینات کششی، ماساژ یخ کف پا، اصلاح کفش و دمپایی بیمار و کفی‌های مخصوص، تمرینات ورزشی و فیزیوتراپی، بستن کف پای آسیب دیده با نوار چسب‌های مخصوص، و داروهای ضدالتهاب برای کاهش درد کف پا، را توصیه می‌کنند. اگر این درمان محافظه‌کارانه جواب ندهد، پزشک پوشیدن یک اسپلینت شبانه یا یک گچ کوتاه پا را توصیه کرده یا در ناحیه درد یک داروی کورتیکواستروئید تزریق می‌کند. انجام عمل جراحی به ندرت لازم می‌شود و همیشه موفقیت‌آمیز نیست.
خار پاشنه: درمان محافظه‌کارانه برای این عارضه شامل استفاده از تکیه‌گاه‌های کفش(یک بالا برنده پاشنه یا یک ضربه‌گیر حلقه‌ای پاشنه) و تعداد محدودی تزریقات موضعی کورتیواستروئید (معمولاً تا سه بار در سال) است. در اینجا نیز، مانند فاسئیت پلانتار، عمل جراحی آخرین گزینه است.
آپوفیزیت کالکانه: این عارضه معمولاً بعد از مدتی خودبه‌خود رفع می‌شود. درمان محافظه‌کارانه‌ای که می‌توان در طول این مدت انجام داد عبارت است از استراحت و استفاده از ضربه‌گیر‌ها و پدهای پاشنه.
بورسیت: درمان این عارضه شبیه درمان خار پاشنه پا است. ممکن است تغییر نوع کفش هم ضروری باشد.
ضربه کفش پاشنه بلند: درمان این عارضه شبیه درمان بورسیت و خار پاشنه است. در موارد نادر، نیاز می‌شود که زائده استخوانی با استفاده از عمل جراحی برداشته شود.
کبودی‌های موضعی: با استفاده از کیسه یخ در چند دقیقه اول بعد از آسیب‌دیدگی می‌توان کبودی‌های پاشنه پا را درمان کرد.
تاندونیت آشیل: با استراحت، داروهای ضدالتهاب، فیزیوتراپی و حرکات کششی برای درد پاشنه پا می‌توان این عارضه را به روش محافظه‌کارانه درمان کرد.
گیر افتادن عصب: اگر پیچ خوردگی، شکستگی یا سایر آسیب‌ها باعث گیر افتادن یک عصب شدند، باید ابتدا این علت‌های زمینه‌ای درمان شوند. در موارد نادر، برای آزاد کردن عصب گیر افتاده به عمل جراحی نیاز خواهد بود.
به منظور درمان درد پاشنه پا روش های دیگری مانند استفاده از آتل پاشنه و کفی مناسب نیز می تواند موثر باشد.
پیشگیری
شما می‌توانید با حفظ یک وزن سالم، گرم کردن پیش از شرکت در فعالیت‌های ورزشی و پوشیدن کفش‌هایی که از قوس کف پا حمایت کرده و ضربه‌های وارده به پاشنه را می‌گیرند، از بروز درد پاشنه پای چپ و راست جلوگیری کنید.
اگر مستعد ابتلا به فاسئیت پلانتار هستید، انجام تمریناتی که تاندون آشیل (طناب پاشنه) و غلاف کف پا را تحت کشش قرار می‌دهند به جلوگیری از آسیب‌دیدگی مجدد این ناحیه کمک خواهد کرد. همچنین می‌توانید پس از انجام موفقیت آمیز فعالیت‌های ورزشی کف پایتان را با یخ ماساژ دهید. گاهی اوقات، تنها اقدامات مورد نیاز عبارت است از یک دوره کوتاهِ استراحت و تعویض کفش‌های مخصوص پیاده‌روی یا دویدن.
